Thiên Can Địa Chi và tương quan Ngũ hành

Thiên Can Địa chi là hệ thời gian cổ với cơ số 60 sử dụng ở Trung Quốc, Việt Nam… Người xưa dùng phương pháp thiên can địa chi (gọi tắt là can chi) để chỉ năm tháng ngày giờ.

Lịch pháp cổ dùng can và chi kết hợp với nhau thành các cặp can chi để ghi thời gian. Thập can kết hợp với thập nhị địa chi thành 60 cặp can chi (Lục thập Giáp Tý). Một năm có 6 Lục thập Giáp Tý (còn gọi là lục thập hoa giáp). Một hoa giáp chia thành lục tuần. Mỗi tuần có 10 ngày và đứng đầu mỗi tuần là Giáp. Lục Giáp gồm: Giáp Tý, Giáp Tuất, Giáp Thân, Giáp Ngọ, Giáp Thìn, Giáp Dần.

• Thập can là Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý.
• Thập nhị địa chi là Tý (còn gọi Tử), Sửu, Dần, Mão (Thố), Thìn, Tỵ, Ngọ (Ngũ), Mùi (Vì), Thân, Dậu, Tuất, Hợi.

Ý nghĩa 10 Thiên Can – 12 Địa Chi:

Thiên Can

– Giáp: Có nghĩa là mở, chỉ vạn vật được tách ra, bắt nguồn sự sống. 

– Ất: Có nghĩa là kéo, ý vạn vật bắt đầu quá trình nhú mầm, sinh trưởng 

– Bính: Có nghĩa là sáng sửa, vạn vật bắt đầu lộ ra trên mặt đất 

– Đinh: Có nghĩa là mạnh mẽ, khi vạn vật bước vào quá trình phát triển mạnh mẽ 

– Mậu: Có nghĩa là rậm rạp, tức chỉ giai đoạn vạn vật bắt đầu xanh tốt 

– Kỷ: Có nghĩa là ghi nhớ, chỉ giai đoạn vạn vật bắt đầu thành hình để phân biệt được. 

– Canh: Có nghĩa là chắc lại, khi vạn vật bắt đầu kết quả. 

– Tân: Có nghĩa là mới, vạn vật bước vào thời kỳ thu hoạch. 

– Nhâm: Có nghĩa là gánh vác, chỉ dương khí có tác dụng nuôi dưỡng vạn vật. 

– Quý: Có nghĩa là đo, chỉ sự vật khi đã có thể đo lường được.

Địa Chi

– Tý: Là nuôi dưỡng, tu bổ, tức vạn vật bắt đầu nảy nở nhờ có dương khí. 

– Sửu: Là kết lại, khi các mầm non tiếp tục quá trình lớn lên. 

– Dần: Là sự thay đổi, dẫn dắt, khi các mầm non bắt đầu vươn lên khỏi mặt đất. 

– Mão: Là đội, khi tất cả vạn vật đã nứt khỏi mặt đất để vươn lên. 

– Thìn: Là chấn động, chỉ quá trình phát triển của vạn vật sau khi trải qua biến động. 

– Tị: Là bắt đầu, khi vạn vật đã có sự khởi đầu. 

– Ngọ: Là tỏa ra, khi vạn vậy đã bắt đầu mọc cành lá. 

– Mùi: Là ám muội, khi khí âm bắt đầu xuất hiện, khiến vạn vật có chiều hướng phát triển yếu đi. 

– Thân: Là thân thể, khi vạn vật đều đã trưởng thành. 

– Dậu: Là sự già cỗi, khi vạn vật đã già đi. 

– Tuất : Là diệt, tức chỉ đến một thời điểm nào đó, vạt vật sẽ đều suy yếu và diệt vong. 

– Hợi: Là hạt, khi vạn vật lại quay trở về hình hài hạt cứng.

Thiên Can Địa Chi và Âm Dương

Trời Đất có âm dương nên 10 can và 12 chi cũng chia ra âm dương. Số lẻ là dương, số chẵn là âm. Dương rồi tới âm, Âm lại tới dương cứ vậy mà tuần hoàn. Lấy Giáp là dương thì tới Ất là âm, lại tới Bính dương, Đinh là âm… Lấy Tý là dương thì Sửu âm, Dần dương thì Mão âm…

Vậy Can dương là Giáp Bính, Mậu, Canh, Nhâm. Can âm thi có Ất, Đnh, Kỷ, Tân, Quý.

Chi dương là Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất. Chi âm là Sửu, Mão, Tỵ, Mùi, Dậu Hợi.

Trời có số 5, lại phân âm dương nên có 5 âm, 5 dương nên thành 10 can. Đất có số 6 lại phân âm dương mà có 6 âm, 6 dương nên thành 12 chi. Nhưng 5 trong thiên can thì phải được 6 của địa chi làm thành chứng độ. 6 trong địa chi thì phải được 5 của thiên can để chế ngự, sau đó mới thành 6 giáp, mới đầy đủ khí trong một năm.

Ứng với khí trời là ngũ hành của khí đất, tức là thiên can; ứng với khí đất tức là lục khí của trời, tức là địa chi. Thiên can phối hợp với địa chi, tức là sự hòa hợp giữa khí trời và khí đất để biết được sự biến hóa của khí hậu trong năm đó.. Nên Can dương phối với chi dương, can âm phối với chi âm mà thành 60 hoa giáp.

Những con số đáng nhớ

• Âm dương có nhị nguyên: 2
• Số tháng trong một quý: 3
• Số mùa trong một năm: 4
• Số ngày trong một hậu: 5 (Còn gọi là tam nguyên trong Kỳ Môn Độn Giáp)
• Lục thập hoa giáp (Lục giáp): 6
• Thất tinh: 7
• Bát quái: 8
• Cửu tinh: 9
• Số ngày trong một tuần trăng: 10
• Số tháng trong một năm: 12
• Số giờ trong một ngày: 12
• Số ngày trong một tiết: 15
• Số ngày trong một tháng: 30
• Số năm trong một kỷ: 30

Thiên Can Địa Chi và Ngũ Hành

Thiên Can thuộc ngũ hành:

Địa chi thuộc Ngũ hành

Can chi đại diện cho nghề nghiệp

Giáp, Ất, Dần và Mão là Mộc thuộc các nghề sơn lâm, chế biến gỗ, giấy, sách báo, làm vườn, trồng cây cảnh, phục trang, dệt, đóng thuyền…

Bính, Đinh, Tị và Ngọ là Hỏa thuộc các nghề thuốc súng, nhiệt năng, quang học, đèn chiếu sáng, xăng dầu, cao su, các sản phẩm đồ điện, vật tư hóa học, luyện kim, nhựa đường…

Mậu, Kỷ, Thìn, Tuất, Sửu và Mùi là Thổ thuộc các nghề chăn nuôi, nông nghiệp, khai khẩn đồi núi, giao dịch về đất đai, buôn bán địa ốc, phân bón, thức ăn gia súc, khoáng vật, đất đá, gạch ngói, xi măng, đồ gốm, đồ cổ, xây dựng…

Canh, Tân, Thân và Dậu là Kim thuộc các nghề vàng bạc, châu báu, khoáng sản, kim loại, máy móc, thiết bị nghiên cứu hóa học, thủy tinh, các công cụ giao thông…

Nhâm, Quý, Hợi và Tý là Thủy thuộc các nghề nước giải khát, hoa quả, đồ trang sức mỹ nghệ, hóa phẩm mỹ dụng, giao thông vận tải, vận chuyển hàng hóa, chăn nuôi thủy sản, mậu dịch, du lịch, khách sạn, buôn bán…

Giáp, Ất, Dần, Mão vượng ở mùa xuân.

Bính, Đinh, Tỵ, Ngọ vượng ở mùa hạ.

Canh, Tân, Thân, Dậu vượng ở mùa thu.

Nhâm, Quý , Hợi, Tý vượng ở mùa đông.

Mậu, Kỷ, Thìn, Tuất, Sửu, Mùi vượng ở bốn mùa.

Phong thủy Kỳ Bách